Max Richter: «Το να συνθέτεις μουσική είναι σαν να ονειροπολείς»

Γεννημένος στη Γερμανία στις 22 Μαρτίου του 1966, ο Βρετανός Max Richter αποτελεί έναν από πιο καταξιωμένους και παραγωγικούς συνθέτες, πιανίστες και παραγωγούς της γενιάς του. Αψηφώντας τις συμβατικές κατηγοριοπoιήσεις, οι συνθέσεις του «θολώνουν» τα όρια ανάμεσα στην κλασική μουσική και την ηλεκτρονική, ενώ ο τεράστιος όγκος της δουλειάς του περιλαμβάνει, πέρα από τις 7 προσωπικές του κυκλοφορίες, συνθέσεις για κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές, παραστάσεις μπαλέτου και εγκαταστάσεις. Αν και η κατάχρηση εγκωμιαστικών επιθέτων συνήθως λειτουργεί αποπροσανατολιστικά, το 8ωρης διάρκειας Sleep, η πιο πρόσφατη δουλειά του Max Richter και ένας μινιμαλιστικός στοχασμός για τη σχέση του ύπνου και της μουσικής, «ένα νανούρισμα για έναν ξέφρενο κόσμο» κατά τον ίδιο, άφησε ανεξίτηλο σημάδι στα μουσικά πράγματα του 2015, κατακτώντας επάξια το χαρακτηρισμό «μνημειώδης». Παρά τις πολλαπλές του υποχρεώσεις, ο συνθέτης βρήκε χρόνο για τη σύντομη τηλεφωνική συνομιλία που ακολουθεί.

Οι συνθέσεις σας «θολώνουν» τα όρια ανάμεσα στην κλασική μουσική και την ηλεκτρονική. Πώς θα τις περιγράφατε;

Δε μου αρέσει να κατηγοριοποιώ τη μουσική. Για μένα είναι σαν αφήγηση ιστοριών.

Έχετε, επίσης, επηρεαστεί από το πανκ. Υπό ποια έννοια;

Υπό την έννοια ότι είναι εικονοκλαστικό και παραβιάζει τους κανόνες. Aσχολούμαι με τη μουσική στο επίπεδο της μουσικής φόρμας, αλλά χρειάζεται και να την ανανεώνω. Και γενικότερα αυτό κάνει το πανκ, αλλά και η ποπ μουσική. Κοιτάζουμε, λοιπόν, τα παλιά υλικά, τις δημιουργικές δομές και κατασκευάζουμε καινούριες.

Στις συνθέσεις σας είναι, εξάλλου, εμφανής, μια στοχαστική, ονειρική ποιότητα. Πόσο σημαντικά είναι για σας ως άνθρωπο, καλλιτέχνη και συνθέτη τα όνειρα και το να ονειρεύεστε, γενικότερα;

Το να ονειρεύεσαι είναι τα πάντα. Το να συνθέτεις μουσική είναι σαν να ονειροπολείς. Είναι μια εναλλακτική κατάσταση συνείδησης. Τελικά, συγκροτούμε μια στέρεα πραγματικότητα μέσω των ονείρων και της φαντασιακής μας ζωής, η οποία για μένα είναι εξίσου σημαντική με την πραγματική ζωή. Η φαντασία και τα όνειρα προηγούνται της ίδιας της δουλειάς.

Γιατί σας συναρπάζει τόσο η διαδικασία του ύπνου και πώς οδηγήθήκατε στην ηχογράφηση του πιο πρόσφατου μουσικού σας έργου;

Το Sleep είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας που ερευνούσα επί πολλά χρόνια, είναι κάτι που με συνάρπαζε από παλιά. Υπάρχει στους ανθρώπους μια διαισθητική σχέση ανάμεσα στον ύπνο και τη μουσική. Αντλώ, λοιπόν, τα συγκεκριμένα στοιχεία και τα διοχετεύω σε αυτήν την καινούρια δουλειά, η οποία αποτελεί μια εξερεύνηση του πώς ο ύπνος κι η μουσική μπορούν να συνυπάρξουν, αλλά και πώς η μουσική και το μυαλό μπορούν να συνυπάρξουν σε αυτήν τη εναλλακτική κατάσταση συνείδησης. Υπάρχει κι ένας άλλος τρόπος βίωσης και ακρόασης της μουσικής, ο οποίος δεν είναι εκ προθέσεως, δεν είναι αναλυτικός, συνιστά ένα είδος συνύπαρξης με τη μουσική, αποτελώντας μια κατά κάποιο τρόπο «περιβαλλοντική» προσέγγιση σε αυτήν.

Στο Sleep τοποθετείτε τον ακροατή σε μια κυρίαρχη θέση, καθιστώντας τον όχι πλέον παθητικό δέκτη ενός μουσικού προϊόντος, αλλά ερμηνευτή και παραγωγό νοήματος. Γιατί;

Αυτό είναι πολιτική θέση για μένα. Η εκπαίδευσή μου στο πανεπιστήμιο και το ωδείο ήταν στο πλαίσιο της νεωτερικής παράδοσης, όπου κυριαρχούσε η ιδέα ότι ο συνθέτης ήταν η ιδιοφυία κι ο ακροατής o ανόητος. O συνθέτης, επομένως, ήταν εκείνος που θα σου υποδείκνυε τι να ακούσεις κι εσύ θα προσπαθούσες να το κατανοήσεις. Για μένα, αυτή είναι μια θέση που αποπνέει ολοκληρωτισμό και θεωρούσα πως αποτελεί τεράστιο λάθος. Με ενδιαφέρει, λοιπόν, η εγκαθίδρυση μιας πιο δημοκρατικής σχέσης ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το κοινό και μια πιο συνεργατική αίσθηση σε ό,τι αφορά τον τρόπο δημιουργίας της δουλειάς. Με το Sleep, τραβώ στα άκρα την εμπειρία του ακροατή.

Το προσωπικό site του Max Richter είναι http://www.maxrichtermusic.com/en/index.php

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον Mike Terry, υπεύθυνο του Γραφείου Τύπου του συνθέτη, για την πολύτιμη συμβολή του στην πραγματοποίηση της συνομιλίας με τον Max Richter.

Η φωτογραφία του Max Richter είναι της Yulia Mahr.